Abstract
Føroyskur samandráttur(Faroese summary)
Føroyski landgrunnurin hevur stóran týdning fyri føroysku fiskivinnuna, og ynskiligt er at skilja samansettu
vistskipanina á Landgrunninum væl. Gróðurin í sjónum er grundarlagið undir allari føðiketuni, og leingi
hevur verið greitt, at munir í gróðri frá ári til annað síggjast aftur í t.d. tilgongd av fiski og sjófugli.
Endamálið við hesi verkætlan var at fáa betri kunnleika um gróðurin á Landgrunninum. Mátingar, sum
Havstovan hevur gjørt seinastu 20 árini, eru gagnýttar saman við dátum frá háupploysiligum havmodelli
av føroyska landgrunninum, altjóða veðurlagsmodellum og mátingum frá fylgisveinum. Úrslitini frá
verkætlanini geva eina betri heildarfatan av, hvussu broytingar í havi og atmosferu ávirka gróðurin, og
hvussu gróðurin á Landgrunninum er tengdur at árstíð, staði, útskifting og tøðevnum. Úrslitini siga eisini
nakað um útbreiðsluna av djóraæti, og tískil eisini hvar ymisk fiskasløg gýta og halda til.
Høvuðsúrslit
Árstíðargongdin hjá gróðrinum er í høvuðsheitum hendan: Í mars-apríl, (Mynd 5a-b á síðu 18) er lítið av
gróðri; tó er mest gróður á innaru leiðunum og næstan ongin gróður longri útiá. Útskifting og avmarkað
ljós tálma gróðrinum inni við land um hetta mundið. Gróðurin á ytru leiðunum er treytaður av lagbýti, sum
íkemur, tá atmosferan byrjar at hita sjógvin um várið. Vanliga gerast økir, har botndýpi er størri enn umleið
100 m, lagbýtt í mai, og um somu tíð kemur gongd á gróðurin inni við land (Mynd 5c á síðu 18). Eftir at
rættulig gongd er komin á gróðurin á innaru leiðunum, er skjótt at tøðevnistrot, serliga trot av silikati, gerst
avmarkandi fyri gróðurin. Hetta hendir ofta í juni og varir restina av sumrinum (Mynd 5d-f á síðu 18). Um
hesa tíðina er mesti gróðurin longri úti, og blanding við niðaru løgini longri úti tilførir tá nýggj tøðevni
bæði uppeftir og inneftir.
Út frá fylgisveinamátingum ber til at býta Landgrunnin upp í trý økir við sereyðkennum hvat gróðri
viðvíkur:
Gróðurin á Innara Landgrunninum (grátt á Mynd 6 á síðu 19) fylgir í stóran mun gongdini í
Skopunarfirði, sum verður mátað við Lívfiskastøðina í Skopun. Í miðal tekur gróðurin her veruliga dik á
seg í mai, men gerst ofta tøðevnisavmarkaður út á summarið.
Ytri Landgrunnurin (ljósareytt á Mynd 6 á síðu 19) gerst í miðal lagbýttur í mai, og gongd kemur
á gróðurin eftir hetta. Gjøgnum alt summarið eru nøgdirnar av plantuæti í ovaru løgunum á Ytra
Landgrunninum høgar. Nógv blanding gjøgnum sjóvarfalsfrontin førir nýggj tøðevni upp til vatnskorpuna,
soleiðis at gróðurin kann halda á alt summarið. Økið millum Vágoynna og Skeiva Banka er serliga ríkt í
plantuæti (reytt á Mynd 6 á síðu 19). Ikki er heilt greitt, hví hetta økið hevur nógvan gróður, men møguliga
er tað eitt gagnligt býti millum blanding og lagbýti, sum skapar eitt tøðevnisríkt og harvið gróðraríkt
umhvørvi.
Eystaru Bankarnir (grønt á Mynd 6 á síðu 19) blóma ofta tíðliga um várið, men hava lítið av plantuæti
gjøgnum summarið. Økið er nakað djypri enn restin av Landgrunninum og kann tí lagbýtast og harvið
blóma tíðliga. Sama lagbýti gerst sera sterkt um summarið og tískil avmarkast uppblanding av tøðevnum
um hetta mundið.
Gróðurin og hægri lið í føðiketuni
Kanningarnar vísa, at nøgdin av smáum djóraæti er tengd at gróðrinum á Innara Landgrunninum, meðan
sama samband ikki varð funnið fyri størri djóraæti.
Greiningin av økjum hevur týdning, tá ferðing og gýting hjá fiski verður kannað. T.d. vísa kanningar
av upsamagum, at upsi fiskaður um summarið á Innara Landgrunninum inniheldur mest hvítingsbróður,
meðan upsi fiskaður um summarið á Ytra Landgrunninum og á Eystaru Bankunum í størri mun hevur
etið svartkjaft. Eisini er væl kent, at upsi gýtir, og at norðhavssildin í trýssunum plagdi at gýta á Eystaru
Bankunum. Hesi bæði fiskasløgini gýta ein til tveir mánaðir fyrr enn toskur og hýsa, sum gýta nærri
landi. Hetta, at gróður byrjar tíðliga í eystara økinum, er ivaleyst ein av orsøkunum til, at upsi gýtir og
norðhavssild gýtti har.
| Date of Award | 26 Aug 2017 |
|---|---|
| Original language | English |
| Awarding Institution |
|
| Supervisor | Karin Margretha Húsgarð Larsen (Supervisor), Bogi Hansen (Supervisor), Hjálmar Hátun (Supervisor) & Till Andreas Soya Rasmussen (Supervisor) |